نكات اخلاقى در منظومه فرهاد و شيرين وحشى

1ـ همه چيز از خداوند صادر مى ‏شود:

به هر ناچيز چيزى او دهد او      عزيزان را عزيزى او دهد او

*ديوان: 494

2ـ لطف خداوند باعث ابدال ادبار به اقبال مى‏ گردد:

اگر لطفش قرين حال گردد      همه ادبارها اقبال گردد

وگر توفيق او يك سو نهد پاى      نه از تدبير كار آيد نه از راى

*ديوان: 495

وصف طبيعت

وحشى از فرارسيدن بهار نو در بوستان بى‏ دوستان رنجور است و آن را همچون ميل آتشينى در چشم نهال ارغوان مى‏ داند. ساقى بزم بهار با خنديدن گل سورى در جام زمرّد فام خيرى زعفران مى‏ ريزد. با وزش نسيم صبح غنچه به روى بلبل شب زنده ‏دار مى ‏خندد. در فصل بهار بر سر هر شاخه گلى مرغى خوش آواز به نغمه‏ سرايى مشغول است و اين وحشى عاشق مهجور است كه چون برگ شقايق مُهر خاموشى بر لب دارد.

سفر معشوق

سفر معشوق به دليل آنكه هجران و دورى به بار مى‏ آورد براى وحشى سخت و صعب است. اشتياق ديدار يار وجود وى را مى‏ سوزاند و باز نگشتن معشوق از سفر را بى‏ رحمى و ظلم او تلقّى مى‏كند.

آه تا كى ز سفر باز نيايى بازآ                               اشتياق تو مرا سوخت كجايى؟ بازآ

شده نزديك كه هجران تو ما را بكشد                       گر همان بر سر خونريزى مايى بازآ

كرده ‏اى عهد كه بازآيى و ما را بكشى                   وقت آن است كه لطفى بنمايى بازآ

رفتى و باز نمى‏ آيى و من بى‏ تو به جان                      جان من اين همه بى‏رحم چرايى بازآ

وحشى از جرم همين كز سر آن كو رفتى                    گرچه مستوجب صدگونه جفايى بازآ        *ديوان:3

يا رب مه مسافر من همزبان كيست                 با او كه شد حريف و كنون همعنان كيست          *ديوان: 29

جدا ز يار چه باشم در اين ديار مقيم                  چو يار كرد سفر زين ديار خواهم رفت                *ديوان: 44

از حال ما چنانكه در او كارگر شود                آن بى‏محل سفر كن ما را خبر كنيد

منعش كنيد از سفر و در ميان منع                  اغراق در صعوبت رنج سفر كنيد                          *ديوان: 89